مجموعه کاملی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 43

جا افتادن-سر جای خود آمدن

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

 

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق
افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)
ار زبان کسی-از قول کسی

درب و داغان شدن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق
دفتر-جایی که دبیران-منشیان و کارمندان کار می کنند

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

چارچار زدن-بی حیایی کردن

دراز کش-افتاده-خوابیده

 

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

چلو-برنج آب کشیده

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری
دست زدن-لمس کردن

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

بدک-نه چندان بد

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

حمامی-گرمابه دار

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

جراندن-جر دادن-پاره کردن

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

چشم و همچشمی-رقابت

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

جیغ و داد-داد و فریاد

زرد گوش-بی رگ-ترسو

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

چُغُل-سخن چین

 

 

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

 

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد
خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

روغن زرد-روغن حیوانی

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن
دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

 

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

تپل-چاق-گوشت آلود
دو جین-دوازده تا
از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن
داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن
آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

درگذشت-مرگ

 

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

جگرک-نگا. جغور بغور

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

دلچسب-دلپذیر-مقبول

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

خش افتادن-خراش افتادن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

چشم و همچشمی-رقابت
اُرد-درخواست-سفارش-دستور

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

 
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

خطایی-نوعیز آجر

خوب-کافی-بسیار

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

 
حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

دل رحم-مهربان

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

جمع و جور-منظم و مرتب

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین
آخرین تحویل(قیامت)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

 

 

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

خواری و زاری-پریشان حالی

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)
خاکه زغال-ریزه ی زغال

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)
از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

آهوی خاور(آفتاب)
چاچول-حقه باز-شارلاتان

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

 

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)
دست نماز-وضو

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

زاق-چشم زاغ چشم

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

 

آب و خاک-میهن-دیار

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

 

جای پا-اثر-نشانه-رد
 

آمدن(آغاز به کاری کردن)

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

 

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

درگذشت-مرگ

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

به بیراهه زدن-از بیراهه رفتن-از جاده ی اصلی منحرف شدن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی
بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

 

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

 

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

 

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است
پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن
پول پارو کردن-با رنج اندک پول بسیار به دست آوردن

پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل
استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)
دست و پا کردن-فراهم آوردن

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

 

 
چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند
باز شدن مچ-لو رفتن دروغ
به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن
به پول رساندن-فروختن
حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن
خش و خش-نگا. خش خش

 
اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

زیاده روی-افراط-اسراف

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

رودرواسی-رودربایستی

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

دبه کردن-دبه در آوردن

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

زبر-خشن-غیر لطیف

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

حظ کردن-لذت بردن

آتش بی‌باد(ظلم، می)

دزد زده-سرقت شده

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

بد زبان- بد دهن
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن
رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

چوغ-چوب

چهار چوب-محدوده-قاب

 

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

زیر سر داشتن-آماده شدن

چله-چاق-چرب و چیلی

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

انگشت‌شمار-کم-معدود

خدابیامرزی-درخواست بخشش

این خاکدان(دنیا)

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

خیره-بی شرم-پر رو

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

 

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 

 
پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

چنار تجریش-متلک بد

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

 

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

 

 
ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

پا به فرار گذاشتن-گریختن
پیه سوز- پی سوز

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار
تریت- تلیت

ازدست‌رفته(عاشق)

 

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

چیز-آلت تناسلی

 

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

تخم چشم-مردمک چشم

 

توالت کردن-آرایش کردن

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)
درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

ته دار-پایه دار

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن