لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت دهم

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

زار زدن-سخت گریه کردن

دو پا-انسان

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

خرابکار-اخلالگر-تروریست

پیش کردن در-بستن در

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی
تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی
پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

خوره-جذام-آکله

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

 

 

 

از جنس چیزی بودن

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن
ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

دو پا-انسان

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

 

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

داشتن-مشغول بودن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

بده اون دستت-آی زکی !

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

 

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

 

ادرار کوچک-شاش

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

زبان نفهم-کودن-بی شعور

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن
خیط شدن-نگا. خیت شدن

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

داو-نوبت بازی

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

ریزه میزه-ریزه پیزه

 
 

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

 

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

جَر-پیچ و خم راه

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

چاره ساز-خداوند

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

 

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

پُرتابل-قابل حمل
خواهر خوانده-دوست صمیمی

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن
 

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

 

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

حرف پوچ-سخن بی معنی

باب-مرسوم-معمول

ابوقراضه-ابوطیاره

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

دول-آلت مردی به زبان کودکان

از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی

 

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

جاری-زن برادر شوهر

پشم و پیله-ریش

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد
خشخاشی-نان خشخاش زده

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

 

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

دست و پا-توانایی-عُرضه

باد گلو زدن-آروغ زدن
خاله خرسه-دوست نادان

 

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

برو برگرد-چون و چرا

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح
پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

پشتک-پرش از پشت

 

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

از ته ریش گذشتن(فریب دادن)

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

دلِی دلِی-حاشا-انکار

 

 

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن
پا سوخت-پا بد-بد شانس
به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن
دست نماز-وضو

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

 
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
پس نشستن-عقب نشینی کردن

خایه-بیضه-جرات

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

 

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

 

 

 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
بخار-توانایی-شایستگی

دست بده داشتن-بخشنده بودن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

چار دستی-قمار چهار نفری

پیشنهاد-طرح

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

 
تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

 

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

 

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن
جان کلام-اصل مطلب
دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند
 

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن
بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی
حرف پوچ-سخن بی معنی

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

حیوونی-نگا. حیوانکی

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق
زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن
تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن
دو بامبی-دو دستی-با دو دست

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

خاطر خواه-عاشق-دل باخته
چپ رو-تند رو

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک
زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

 

خلا-مستراح

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

بازو دادن-یاری دادن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

با دست و پا-آدم زرنگ

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف
چله نشینی-خانه نشینی

تک روی-عمل بدون توجه به جمع

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند
راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

 

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

 

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

البرز-بلندقامت-دلیر

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

آب آتش مزاج(می سرخ)

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز
پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

بار سرکه- ترش ابرو

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است
تنگ هم-چسبیده به هم

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن
جسته دوزی-نوعی دوختن

خارج از حد-بیش از اندازه

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

خودرو-آن چه بی اسب رود

پشه زدن-نیش زدن پشه

بد گل-زشت-بد ترکیب
زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان
از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

تا-توانایی

بی پایه-دروغ-پوچ

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن
چشم شور-آن که چشم زخم زند

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

 

آب بندی کردن(آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو)

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی
اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

تیر در کردن-تیراندازی کردن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند
حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

چَرس-حشیش-گرد-بنگ

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

 

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

چشم چشم را ندیدن-سخت تاریک بودن

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

 

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن
 

 

 
دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

دوام آوردن-استقامت کردن

خِفت-نوعی گره
تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار
ریشو-دارای ریش بلند

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

 

حاجی خرناس-لولو

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

 

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

خواری و زاری-پریشان حالی

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

حال کردن-لذت بردن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

چشم خوردن-نظر خوردن

ذِله شدن-ذله آمدن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن